فاطمه كبری عنصر هویت بخش به كانون شیعی
نگاهی دیگر به هجرت حضرت معصومه (س) به قم
به گزارش کاراموند قم کارشناس مذهبی با بیان اینکه شهر قم تحول خویش را به طرف اینکه یک کانون شیعی خالص در ایران شود آغاز کرده بود منتها به یک سری عناصر هویت بخش نیاز داشت، اظهار نمود: روایت امام صادق در مورد شهر قم در اواخر بنی امیه و اوایل بنی عباس یعنی سالهای 130 تا 140 ذکر شده است اما هنوز شهر قم ظرفیت لازم را پیدا نکرده است و امام یک افق 80 ساله را می بیند و قم یک جهش و عنصر شتاب دهنده می خواهد تا به بلوغ برسد تا ظرفیت دریافت دختری فاطمی نشان به نام فاطمه را پیدا کنند.
حضرت معصومه(ع) اول ذی القعده سال ۱۷۳ ه. ش در مدینه منوره به دنیا آمد و از عالی ترین فضایل آن حضرت انتساب ایشان به بیت وحی و رسالت و امامت است او «بنت» رسول الله صلی الله مقابل و آله و «بنت» ولی الله و «اخت» ولی الله و «عمة ولی الله» است.
پدر او حضرت موسی بن جعفر(ع) و مادرش «نجمه خاتون» مادر امام رضا (ع) است، پدر گرامی حضرت معصومه(س) در سال ۱۷۹ ه. ق به دستور هارون زندانی گشت و در آن زمان حضرت ۶ ساله بودند پس به مدت ۲۱ سال تا زمان هجرت امام رضا (ع) در سال ۲۰۰ ه. ق تحت کفالت حضرت بودند.
حضرت موسی بن جعفر(ع) سه دختر به نام فاطمه داشتند که حضرت معصومه(ع) بزرگتر از آنها بود، بنا بر این "فاطمه کبری" نامیده شدند و القاب حضرت طاهره، مرضیّه، رضّیه، تقّیه، سیده صدیقه، حمیده، سیده رضیّه مرضّیه، رشیده و سیدهُ نساء العالمین هستند.
بررسی هجرت و چرایی تصمیم حضرت معصومه(س) برای سفر به ایران و شهر قم از مسایلی است که در گفتگوی زیر به آن پرداخته ایم.
حجت الاسلام والمسلمین محمد رضایی آدریانی کارشناس مذهبی، در گفت و گو با ایسنا، با اعلان اینکه یک پازلی باید ترسیم نماییم که شامل پیشینه وضعیت شهر قم، حضرت معصومه(س) و شرایط، زمان و مکان و سفر می شود، بیان کرد: امام صادق(ع) می فرمایند: که برای پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و امام حسین(ع) حرم هایی وجود دارد و نام می برند و برای اهل بیت(ع) نیز حرمی است که آن قم است و یا روایاتی داریم که دو سه نقطه را سفارش کرده است ولو یک شب در آنجا بخوابید که یکی از آن نقاط شهر قم است و منبع این روایت ها کتاب تاریخ قم است که قرن چهارم یا پنجم نوشته شده است و اهتمام کرده روایاتی که در فضیلت قم است، جمع آوری کند همین طور از پیشینه های شهر قم ورود اشعری ها به این شهر در میان سالهای ۹۳ یا ۹۵ هجری قمری است.
وی افزود: ورود خاندان اشعری به قم موجب می شود اگر مردم محلی مسلمان هم نبودند به دین اسلام گرایش پیدا کنند و در نتیجه شهر قم به یک منطقه شیعه نشین تبدیل می شود و اواخر دوران امام صادق(ع) و دوران امام کاظم(ع) این منطقه بواسطه رفت و آمدی که نزد ائمه(ع) دارند یک منطقه شیعه نشین شناخته شده است.
رضایی با اعلان اینکه دختران فاطمی شاید کمتر مورد توجه باشند، عنوان کرد: حضرت زهرا (س) که مبدأ دختران فاطمی است و حضرت زینب(س) و ام کلثوم و دختران امام حسن و امام حسین(ع) و دختران امام جواد و امام هادی (ع) و آخرین دخترانی که ظهور و بروز در تاریخ تشیع دارند دختران امام جواد(ع) هستند که مهم ترین آنها حکیمه است.
وی افزود: در حرم حضرت معصومه(س) سردابی است و مزارها در سرداب قرار داد، مزار یکی از دختران امام جواد(ع)، دختر موسی مبرقع، خواهر موسی مبرقع و حضرت معصومه(ع) و تقریباً ۱۵ مزار از سادات در این سرداب وجود دارد و اسم هایشان مشخص است، ولی حضرت معصومه(س) نخستین کسی است که در آنجا دفن شده است.
کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه حدود ۴۰۰ امامزاده در شهر قم داریم که تعدادی از آنها مشهور هستند ولی محور همه آنها حضرت فاطمه معصومه(س) است، افزود: حضرت فاطمه معصومه(س) جزء نخستین هاست و عمده این امامزاده ها پس از حضرت وارد قم شده اند و فتح بابی می شود برای ورود دیگر امامزادگان به این منطقه.
رضایی با تاکید بر اینکه در ایران هیچ شهری به اندازه شهر قم امامزاده ندارد، اضافه کرد: ممکنست در استانهای اصفهان یا مازندران امامزاده های زیادی وجود داشته باشد ولی در شهر قم به تنهایی ۴۰۰ امامزاده وجود دارد و در ایران شهر دیگری مانند قم نداریم.
وی اشاره کرد: حضرت معصومه(س) سال ۲۰۱ هجری رحلت می کنند، پدر بزرگوارشان سال ۱۸۳ شهید شده اند و حضرت امام رضا(ع) نیز ۲۰ سال امام بوده اند و حضرت معصومه (س) ۲ سال پیش از ایشان رحلت می کنند، امام کاظم(ع) نیز از سال ۱۷۹ تا ۱۸۳ پیوسته در زندان بوده اند با این محاسبات سن حضرت معصومه (س) بین ۲۲ تا ۲۴ سال بوده است.
رضایی با اشاره به اینکه امام موسی کاظم(ع) خانواده را به امام رضا(ع) می سپارند عنوان نمود و اظهار داشت: امام رضا(ع) هر شب چراغی را در اتاق پدر روشن کرده و به امور خانواده رسیدگی می کردند آن شبی که امام (ع) به غیب، شهادت پدر را متوجه می شوند چراغ را خاموش می کنند و دوده متوجه می شوند که اتفاقی افتاده است و به سوگ می نشینند پس حضرت معصومه(س) تربیت شده امام رضا(ع) هستند و خواهران دیگر نیز در تربیت ایشان نقش داشتند ولی نقش اصلی را امام داشته اند؛ از نظر مادری نیز نجمه خاتون مادر امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) است و این پیوند مادری سبب شده بود قرابت بیشتری وجود داشته باشد.
وی اضافه کرد: این بانو با شخصیت برادر و فضای اهل بیتی دختران فاطمی نشان از جهات علمی، عبادی، معنوی تربیت یافته است.
رضایی در ادامه به تشریح سفر امام رضا(ع) پرداخت و بیان کرد: مأمون یک شخصیت درجه دو نسبت به امین بود چونکه مادرش عرب نبود و بعد از آن که در جنگ داخلی امین را شکست داد و به قدرت رسید نیازی به بازی های سیاسی داشت که هم جامعه را مدیریت کند و هم بنی عباس را تا می تواند بازی دهد پس مأمون بازیگری ماهر و آدمی پیچیده، هوشمند و کیاس بود، او متوجه بود که از گذشته میل جامعه قلبا به دوده پیامبر است.
وی با اشاره به اینکه بنی امیه صد سال اهل بیت(ع) را سرکوب کرده بودند و بنی عباس هم ۷۰ سال انواع مواجهات را با اهل بیت(ع) داشتند، ابراز کرد: وقتی مأمون دید که این کشتارها جواب نداده است، تصمیم گرفته بود بازی جدیدی انجام دهد و پیشنهاد خلیفه بودن را به امام رضا(ع) داد امام قبول نکردند و تهدید به قتل کرد و حضرت را تحت الحفظ به مرو آوردند و امام این تهدید را تبدیل به فرصت کردند و حداقل چیزی که می توانستند پذیرفتند.
رضایی تصریح کرد: خلافت را نباید می پذیرفتند چونکه در یک پارادایم قرار می گرفتند و ولایت عهدی را نیز با تمام اختیارات نباید می پذیرفتند چون در بازی قرار می گرفتند پس به جهت اینکه دفع تهدید کنند و از فرصت ها نیز استفاده کنند ولایت عهدی تشریفاتی را پذیرفتند، امام بدون این که امتیازی بدهند فرصتی را به دست آوردند که در آن بستر زمانی یک تحولی برای جامعه شیعه به وجود آمد.
کارشناس مذهبی متذکر شد: از ماه رمضان سال ۲۰۰ که امام رضا(ع) ولایت عهدی را می پذیرند تا سال ۲۰۳ که به شهادت می رسند، فضایی ایجاد می شود که از اول خلافت بنی عباس تا اختتام غیبت صغری استثنایی است، در این سال ها شعائر شیعه تا حدودی علنی می شود و بیان فضائل اهل بیت(ع) که ممنوع بوده انجام می شود و رفت وآمد علوی ها نیز آزاد می شود.
رضایی با اشاره به اینکه در این دو سال که فضای بازی به وجود آمده است سفر حضرت معصومه(س) انجام می شود، افزود: زمانی که امام رضا(ع) می خواهند از مدینه به طرف مرو حرکت کنند همه خانواده را جمع می کنند و می گویند که هیچ کدام از شما دیگر من را نخواهید دید؛ پس با توجه به این که اهل بیت(ع) می دانستند که دیگر امام رضا (ع) را نخواهند دید پس قرار نبوده کسی به دیدار امام برود.
وی تصریح کرد: همین طور دختران اهل بیت(ع) بسیاری از حریم خانه بیرون نمی آمدند مگر مزار پیامبر(ص) و سفر حج و در طول تاریخ نداریم که بگویند از دختران اهل بیت(ع) کسی برای دیدار با کسی سفر طولانی رفته باشد مگر این که منطقی داشته باشد بطورمثال این که همراه همسرش بوده یا دعوت یا سفارش ای شده باشد.
کارشناس مذهبی تاکید کرد: حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع) ازدواج کرده بودند و همراه همسرش از مدینه به سامرا منتقل می شوند و غیر از این مورد هیچ کدام از دختران اهل بیت(ع) چنین سفری نداشته اند پس این که بگوییم حضرت معصومه(س) برای زیارت برادر پا در این سفر گذاشته باشد خیلی مستند نیست، وقتی حضرت می دانند به دیدار برادر نمی رسند و برادر گفته اند که دیگر من را نخواهید دید دیگر این سفر منطقی ندارد.
رضایی با اشاره به اینکه مهم ترین روایت درباره شهر قم از امام صادق(ع) است و درباره شهر قم یک پیش بینی و آینده سازی شده است، اظهار داشت: امام صادق(ع) مکتب سازی می کنند و مکتب در نظریه ها نباید متوقف شود بلکه به فرهنگ، جامعه، نظام و تمدن، فرایندی عمل کند و این نیاز به هسته های محکم و قوی دارد.
کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه شهر قم تحول خودرا به طرف اینکه یک کانون شیعی خالص در ایران شود آغاز نموده بود منتها به یک سری عناصر هویت بخش نیاز داشت، اظهار نمود: این روایت در اواخر بنی امیه و اوایل بنی عباس یعنی سالهای ۱۳۰ تا ۱۴۰ ذکر شده است اما هنوز شهر قم ظرفیت لازم را پیدا نکرده است و امام یک افق ۸۰ ساله را می بیند و قم یک جهش و عنصر شتاب دهنده می خواهد تا به بلوغ برسد تا ظرفیت دریافت دختری فاطمی نشان به نام فاطمه را پیدا کنند.
رضایی بیان کرد: این بحث که حضرت معصومه(س) برای دیدار برادرش آمده باشد باز می گردد به بحار علامه مجلسی که فرض کرده اند ایشان برای زیارت برادر این مسیر را آمده اند و خواسته اند از این مسیر به خراسان بروند.
وی در ادامه توضیح داد: حضرت از جانب غرب به ایران آمده اند و در ساوه مریض می شوند و بعد می فرمایند من را به قم برسانید در صورتیکه اگر اگر کسی بخواهد از ساوه به خراسان برود باید مسیر ری و تهران را برود نه این که با آمدن به قم مسیرش را طولانی تر کند و بعد باردیگر به سمت تهران برود مخصوصاً که پس از قم کویر بوده و در آن دوران راه مناسبی برای رفتن به خراسان نبوده است وقتی حضرت می گویند که من را به قم برسانید حدس من این است که نیت اولیه قم بوده است.
رضایی اشاره کرد: همانطور که امام حسین(ع) از مکه خارج شده و عازم عراق می شوند در صحبت هایشان خیلی نمی گویند به کوفه می روم و ظاهر این است که مقصد کوفه است ولی واقعاً مقصد امام کربلاست؛ چونکه پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین(ع) آنرا پیش بینی کرده بودند در گزاره های اولیه تاریخی نه حضرت و نه کسی گفته که حضرت به خراسان می روند و بعدها انتساب داده اند.
وی افزود: وقتی روایت امام صادق(ع) را می خوانید متوجه می شوید که مقصد قم بوده است و حضرت می دانسته اند که در قم زنده نخواهند ماند، وجود قدسی حضرت معصومه(س) قرار بوده تأثیرگذار باشد و این وجود قدسی در حاشیه شهر قم برای هزاران سال بعد ذخیره می ماند.
رضایی با اشاره به اینکه امام رضا(ع) مرزبان شیعه است و یک جغرافیای تشیع در این سرزمین می خواست درست شود و بعد گستره جهانی پیدا کند، متذکر شد: امام رضا(ع) با رفتن خود به مرو جغرافیای تشیع را از عراق و کوفه به خراسان کشاند و این مرزبانی را بر عهده گرفت؛ اما خود جغرافیای ایران یک قلب تپنده می خواست و آن حضرت معصومه(س) است.
کارشناس مذهبی درباب رحلت یا شهادت حضرت معصومه (س) متذکر شد: روایت امام صادق(ع) و پیشینه قم را می دانید و افق آینده سرزمین ایران را دارید حضرت می توانست هوشمندانه این سفر را انتخاب نماید یک مأموریتی که می دانست با رحلتشان باید صورت گیرد بدین سبب می گوییم که حضرت معصومه(س) شهید نشده که در زمان دو ساله ولی عهدی امام رضا(ع) این سفر انجام شده است و کُشت و کشتار و جنگی نبوده است پس بجای این که برای حضرت مظلومیت درست کنید، ساحت حماسی، تمدن سازی، تربیت کنندگی، و جهش دهندگی برای قم درست کنید، شهر قم پس از حضرت به یک شهر علمی تبدیل می شود.
منبع: كاراموند
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب