حامد عنقا در گزارش كاراموند تشریح كرد؛
تلویزیون و مخاطب خاموش
کاراموند: حامد عنقا تهیه کننده و نویسنده باسابقه سریال در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی ضمن استقبال از اظهارات صریح رییس رسانه ملی درباره افت مخاطبان این رسانه، به طرح نکاتی دراین زمینه پرداخت.
خبرگزاری مهر - گروه هنر- محمد صابری: «مخاطب» و «مخاطب شناسی» همیشه یکی از چالش های کلیدی برای هر رسانه ای است و بنابراین هم در خیلی از سرفصل های قابل طرح درباره کارنامه رسانه ملی در مقاطع زمانی مختلف، با اهمیت ترین عاملی که موردارزیابی قرار می گیرد، میزبان مخاطبان است.
افت مخاطب واقعیتی است که در سالهای اخیر گریبان رسانه ملی را گرفته و هر چند زمانی این واقعیت کتمان می شد، اما اظهارات صریح پیمان جبلی در این حوزه و تاکید بر این که در رقم خوردن این شرایط همه مقصر هستیم، شرایط خاصی را فراهم آورده تا صاحب نظران به طرح دیدگاه ها و مرور تجربیات خود در این حوزه بپردازند.
موضع رییس رسانه ملی در حکم یک گام اول و مبارک برای قدم گذاشتن در راه تحول تلویزیون در حوزه احیای رابطه با مخاطبان بالقوه و فراگیر است.
در استقبال از این موضع رییس صداوسیما سراغ حامد عنقا فیلم نامه نویس و تهیه کننده برخی از سریال های پرمخاطب در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی در سالهای اخیر از «پدر» و «تنهایی لیلا» تا «آقازاده» رفتیم تا از منظر او به گفتگو درباره چالش های پیش روی رسانه ملی در حوزه جذب مخاطب بپردازیم.
در ادامه مشروح گفتگوی مهر با حامد عنقا را می خوانید؛
* پیمان جبلی تنها رییس سازمان صداوسیماست که به صراحت شکست رسانه ملی در جذب مخاطب را تأیید کرده و حتی در اظهارنظری قابل تأمل گفت «همه ما در این وضعیت مقصریم» و از لزوم لطمه شناسی فرآیندها و رویکردها در داخل مجموعه رادیو و تلویزیون گفت. این موضع در قیاس با مدیرانی که به کل چنین وضعیتی را کتمان می کردند، فی نفسه باارزش و یه گام به جلو ست. این موضع را شما چگونه تحلیل می کنید؟
انصاف این است که موضع آقای جبلی را فقط نباید یک «اعتراف» بدانیم؛ بلکه یک «اعلام وضعیت» و یک شبه گزارشی است از آنچه طی چند سال بر رسانه ملی گذشته و او به ارث برده است. الان زمان نقد مدیران جدید تلویزیون نیست و حداقل یک سال زمان می خواهیم تا تفاوت عملکردها و شیوه تعاملات برای گذر از این شرایط مشخص شود. بذری که امسال کاشته می شود حداقل یکسال زمان لازم است تا نخستین نشانه های آن قابل ارزیابی باشد. هرچند برحسب تجربه می توان از روش و منش اجرا اظهار داشت که این نشانه ها رو به پیشرفت هست یا نیست.
درست است که آقای علی عسگری هم تجربه کار در تلویزیون را داشته اما بخش مدیریتی اش خیلی دور از حوزه ای بود که مخاطب در آن دخیل باشد. برای آقای جبلی ادراکی که از زمان خبرنگاری در برون مرزی تا همین امروز که رییس رسانه ملی شده، شکل گرفته یک نقطه مثبت است واقعیت این است که بدون مداهنه و تعارف در بین مدیرانی که در این سال ها سکان دار رسانه ملی بوده اند، آقای جبلی و آقای سرافراز، از معدود گزینه هایی بودند که تجربه کار در زمینه «رسانه» را داشته اند. درست است که آقای علی عسگری هم تجربه کار در تلویزیون را داشته اما بخش مدیریتی اش خیلی دور از حوزه ای بود که مخاطب در آن دخیل باشد. برای آقای جبلی ادراکی که از زمان خبرنگاری در برون مرزی تا همین امروز که رییس رسانه ملی شده، شکل گرفته یک نقطه مثبت است.
از سوی دیگر این که تلویزیون از نظر جذب مخاطب گرفتار مشکل است، واقعیتی است که همه ما سال ها آنرا مطرح کرده بودیم. فقط کافی است با فرض صحت، گزارش های نظرسنجی و آمار مخاطبان خود صداوسیما را ملاک قرار دهیم. مقایسه همین آمار نشان داده است آثار نمایشی ما زمانی مخاطب های ۷۰ تا ۵۰ درصدی با رضایت بالای ۸۰ درصد داشته اما الان رسیده ایم به آمار ۲۰ درصدی مخاطبان و متاسفانه گاه برخی مدیران از این هم با افتخار یاد می کردند و همین ۲۰ درصد برای شان محل شادی بود. از همین مقایسه آماری می توانیم به نسبتی از ریزش مخاطب موثر تلویزیون باخبر شویم. اما برای حل یک مسئله، نخستین گام طرح درست صورت مسئله است. این که آقای جبلی این را اعلام می کند و به پذیرش آن رسمیت می دهد، یعنی نخستین قدم.
* مدیران قبلی واقعاً به این واقعیت اشراف نداشته اند یا به دلیلهای دیگری آنرا کتمان می کردند؟
شاید جسارت طرح آنرا نداشتند. نمی توانیم بگوییم اشراف نداشته اند. مگر می شود آقای علی عسگری گزارش نظرسنجی سازمان را ببیند و متوجه تفاوت آن با سالهای قبل تر نشود؟ پس عدم اشراف نیست. مگر می شود کسی فرق کار بد با کار خوب روی آنتن را نفهمد؟ گاهی مدیران گرفتار خودفریبی می شوند. آقای جبلی نخستین قدم برای رهایی از این خودفریبی را برداشته است. از جانب دیگر هم فهمید و اعلام نمود فارغ از مخاطب خاموش یا خنثی، رسانه ملی نیاز به مخاطب «موثر» دارد یعنی باید تأثیرگذار باشد. من مخالف این نظر هستم که در وضعیت فعلی ریزش مخاطب تلویزیون بواسطه پلت فرم های خانگی و یا ماهواره ها ارتباط دارد. بعضی ها انگار فراموش کرده اند که شبکه های ماهواره ای مانند «فارسی وان» و «جم» که سریال پخش می کردند برای چندین سال پیش است. این پاسخ انحرافی است.
* حداقل دو دهه است که با این پدیده ها مواجهیم.
بله دو دهه می شود و اتفاقاً می خواهم بگویم همان دوره ای که تلویزیون مخاطبان بسیار بالایی داشت، شبکه «فارسی وان» ماهواره هم مشغول پخش سریال بود و اتفاقاً آن زمان چون برای مخاطب تازه تر بود، احتمالاً جذابیت بیشتری هم نسبت به امروز داشت. به تعبیری آن زمان امکان ریزش مخاطب تلویزیون بواسطه فعالیت این شبکه ها خیلی بیشتر از امروز بود. اما سریال های پربیننده حسن فتحی و سیروس مقدم و حسین لطیفی و رضا عطاران و مهران مدیری و … که هنوز برخی امروز مثال می زنند برای همان روزگاری است که جامعه ذوق زده سریال های خارجی با دوبله و غیره بود.
* که همه پدیده های معارض امروز در صحنه بوده اند.
نه تنها این پدیده های معارض بودند، بلکه پدیده های جدیدی هم بودند و طبیعتاً می توانستند جذابیت بیشتری برای مخاطبان ایجاد کنند. وقتی سریال «تنهایی لیلا» با رضایت ۸۰ و چند درصدی مخاطب درحال پخش بود، شبکه ای که مقابل آن گزارش رفت، شبکه «من و تو» بود آن هم در مقطعی که این شبکه بواسطه پخش برخی سریال ها و مستندهای تاریخی، در اوج تأثیرگذاری خود بر مخاطب ایرانی بود. امروز این شبکه ها دیگر برای مخاطب عادی شده است.
وقتی سریال «تنهایی لیلا» با رضایت ۸۰ و چند درصدی مخاطب درحال پخش بود، شبکه ای که مقابل آن گزارش رفت، شبکه «من و تو» بود آن هم در مقطعی که این شبکه بواسطه پخش برخی سریال ها و مستندهای تاریخی، در اوج تأثیرگذاری خود بر مخاطب ایرانی بود پلت فرم ها هم همین وضعیت را پیدا می کنند. بنابراین معتقدم قدم بعدی طرح موضوعی که آقای جبلی برداشته این است که نیاییم ایرادات را به بیرون از خودمان مرتبط بدانیم. حرف جذابی که آقای جبلی زد و در جمع برنامه سازان و تهیه کنندگان هم تکرار کرد، همین بود که ما همه در این وضعیت مقصریم. پس مشکل را باید درون خودمان حل نماییم و این دریچه تازه ای برای پیدا کردن راه جدید بوجود می آورد. راه جدید هم لزوماً به مفهوم اختراع چرخ از اول نیست! بلکه بهره برداری از تجربه های قبل است.
منظور این نیست که باید حسین لطیفی بیاید و یک دفعه دیگر «صاحبدلان» بسازد، سیروس مقدم مجدد «اغما» بسازد یا من «پدر» و «تنهایی لیلا» را کار کنم، بلکه باید نقاطی که مخاطب امروز نسبت به آن حساسیت دارد و می خواهد درباره آن حرف بشنود را پیدا نماییم. اگر تلویزیون مجدد چنین مرجعیتی پیدا کند، طبیعتاً به تناسبی میان خود و مخاطبش هم می رسد. مخاطبی که می گوید من این سرگرمی را می خواهم و اگر تو با سیاستگذاری و سرمایه گذاری ات آنرا تامین نکنی می توانم مجدد سراغ شبکه های ماهواره ای و پلت فرم ها بروم.
اگر فرض بگیریم آقای جبلی قدم اول را برخلاف مدیران قبلی که جسارت لازم را نداشته اند، برداشته است، این امر فی ذاته قابل ستایش است و اذعان به این واقعیت ربطی به این مسئله ندارد که می توانیم منتقد آقای جبلی هم باشیم.
* با عنایت به سابقه ای که در حوزه سریال سازی در داخل و خارج از سازمان صداوسیما داشته اید، شناخت و اشرافی نسبت به «مخاطب» پیدا کرده اید. آیا قائل به پدیده ای به اسم «تغییر رفتار مخاطب» طی دهه های گذشته هستید؟
مخاطب عوض نمی گردد بلکه در سیر اجتماعی خود، کامل تر و علمش بیشتر می شود و البته نسل جدیدتر با توقع و نگاه جدیدتر می آید. ما اسم این مسئله را تغییر رفتار مخاطب می گذاریم در حالیکه این مخاطب بواسطه تاثیرات مختلف اجتماعی و تغییر بازیگران موثر در رسانه ها و محتوا و عوامل دیگر به تکامل و بلوغ رسیده و بدیهی است موضوعاتش هم به همین شکل عوض شود. نسل جدید اصلاً با مسائل دیگر سر برآورده اند و زبان مکالمه با آنها فی ذاته متفاوت می باشد. درک نکردن هر کدام از این موارد مانع جذب و مفاهمه می شود.
* و ما در مقابل او خلع سلاح شده ایم؟
شاید. چون خلاقیت یا جسارت نداشته ایم. گاهی گرفتار این سوءتفاهم می شویم که بازپخش «پایتخت» و یا «متهم گریخت» نسبت به سریال طنز امروز، مخاطب بیشتری دارد و فکر می نماییم اگر مجدد «متهم گریخت» بسازیم برنده ایم! حواسمان نیست که اولاً این بازپخش ها حالت نوستالژیک برای مخاطب پیدا کرده و ثانیاً اگر امروز عین همان سریال «متهم گریخت» را برای نخستین بار بسازیم به اندازه آن مخاطب خواهیم داشت؟ پاسخ خیر است. مخاطب امروز تو با عنایت به تفاوت رنج سنی و مسائل اقتصادی در اطرافش و بمباران های فکری در فضای رسانه ای، احتیاج دارد جذابیت هایی نو را در رسانه ببینند. من امروز بجد معتقدم همین سریال های پرمخاطب پلت فرم ها در تلویزیون می توانند موفق تر باشند. البته این به مفهوم این نیست که همه سریال های پلت فرم ها پرمخاطب هستند. ما در پلت فرم ها هم سریال های خیلی خوب داریم و سریال های به شدت بد هم داریم.
* و سریال های شکست خورده!
بله. اما معتقدم شکست خورده ترین سریال ها در پلت فرم ها اگر در تلویزیون پخش می شد، با برخی ملاحظات اندک، شکست کم تری می خوردند. موفق ترین های آنها هم اگر در تلویزیون پخش می شدند، حتما درصد مخاطب بیشتری پیدا می کردند. این البته در مقیاس عدد و رقم نفر مخاطب است و نه لزوماً نفوذ اجتماعی و تاثیر.
* یعنی در مقایسه با پلت فرم ها هنوز تلویزیون را بستر مساعدتری برای ارتباط با مخاطب می دانید؟
گسترده بیشتری دارد بی شک. همین امروز معتقدم کم مخاطب ترین مخاطب تلویزیونی از نظر عدد و آمار، از پرمخاطب ترین سریال های خانگی، بیننده بیشتری دارد. من خودم مدعی یکی از پرمخاطب ترین سریال های شبکه نمایش خانگی یعنی «آقازاده» هستم. درباره خوب و بد آن هم صحبت نمی کنم، از نظر تعداد مخاطب فکر می کنم رکورد کلی مخاطب سریال های پلت فرم ها هنوز در اختیار «آقازاده» است. اما حتما اگر این کار در تلویزیون پخش می شد، تعداد مخاطبش غیرقابل مقایسه با شبکه خانگی بود.
* چند برابر می شد!
حتی چند ده برابر می شد. تاکید دارم که این مقایسه به جهت «عددی» است و فقط تعداد مخاطب را مدنظر دارم. سوال هم این است که آیا این مخاطب «موثر» و «تأثیرگذار» هم هست؟
* یعنی در عین این فاصله عددی، شما مخاطب شبکه نمایش خانگی را مخاطبی «موثرتر» و «فعال تر» نسبت به مخاطب تلویزیونی می دانید.
حتماً یک سریال کمدی بد تلویزیونی و یک سریال کمدی بد شبکه نمایش خانگی، به لحاظ «تعداد مخاطب» قابل قیاس نیست اما چرا دومی بازتاب بیشتری دارد و چرا تأثیرگذاری بیشتری دارد؟
* چون مخاطب فعال تری دارد.
و سوال این است که چرا تلویزیون این «مخاطب فعال» را در این سال ها تا حد زیادی از دست داده است؟ چرا تلویزیون مخاطبان فعال خودرا تبدیل به مخاطبان خاموش یا خنثی کرده است؟ تا همین چند سال پیش، تلویزیون سریال هایی داشت که مخاطب در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به آن واکنش نشان می داد ولی الان واکنش ها در فضای مجازی محدود به سریال های پلفترم ها شده است. این خودش یک ترم تحقیقی است که اگر ساده انگارانه رفتار نکنیم نتایجش می تواند راهگشا باشد.
چرا تلویزیون مخاطبان فعال خودرا تبدیل به مخاطبان خاموش یا خنثی کرده است؟ تا همین چند سال پیش، تلویزیون سریال هایی داشت که مخاطب در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به آن واکنش نشان می داد ولی الان واکنش ها در فضای مجازی محدود به سریال های پلفترم ها شده است * به این تعبیر تلویزیون امروز حتی باید حسرت «غرهای مخاطب» را هم بخورد!
چون وقتی جریان ایجاد نمی گردد و در سریال موضوعی وجود ندارد که خارج از فضای آن بتوان درباره اش حرف زد و موضع گرفت، این شرایط به وجود می آید. سریال ها گاه فاقد موضوعی است که برای خانواده من و تو بعنوان مخاطبان اصلی تبدیل به مسئله شود. قسمتی از این مسئله در محافظه کاری ما در برنامه سازی می آید. امیدوار هستم موضع آقای جبلی در این حوزه منجر به یک اعتماد به نفس شود. نترسیم از ماجرا و واکنش های مخاطبان. از مخالفت ها و موافقت ها نترسیم.
بگذارید سریال ها محل دعوا شود و این نگاه در بدنه موثر تلویزیون ساری و جاری شود. نخستین قدم این است که گزارش شوراهای رنگارنگ تلویزیون را نبینیم و بفهمیم سهم افراد مختلف که به دلایلی نمی خواهم قضاوت کنم در موضوعی که آقای جبلی طرح کرده چه قدر است. اگر با مدیران حوزه نمایش و تهیه کنندگان و نویسندگان مختلف حرف بزنید هم متوجه منظور من خواهید شد.
* مصداقش در کار خود شما می شود از پنجره بیرون پریدن حامد در سریال «پدر» که حتی از واکنش ها نسبت به آن هم هراس نداشتید. ریسک کردید حتی به قیمت واکنش های تند.
آن مخاطب داشت واکنش نشان می داد؛ این یعنی چنگ انداختن به مخاطب. این ها را اشتباه نکنیم. وقتی در شبکه دو که در وضعیت عادی مخاطب کمتری از شبکه های دیگر دارد سریال می سازی، باید از همه ظرفیت ها برای دیده شدن استفاده کنی. اول باید به مخاطب بگویی من را ببین؛ حتی نقدم کن و بعد نسبت به کار من واکنش نشان بده. فقط سریال هم نیست؛ برنامه ای موفق است که وقتی تمام می شود در ذهن مخاطب ادامه پیدا کند مثل «نود».
زمانی ۷۰ درصد آنتن شبکه سه برنامه های زنده بود و هنوز اینستاگرام و توئیتر هم اینقدر مطرح نبود. اما همان برنامه ها به کف خیابان می آمد. امروز می گوییم «ماه عسل» و یاد احسان علیخانی می افتیم اما خیلی ها فراموش کرده اند که «ماه عسل» با فرزاد حسنی شروع شد و میهمان های آن دختر و پسرهای تازه عروس بود که یک تاک شوی ساده تبدیل به یک برنامه داغ در تلویزیون شد. از من جوان دوست داشتم دم افطار این برنامه را ببینم تا مادربزرگم. لحن فرزاد حسنی در یک گفتگوی بدون تعارف موجب جذابیت آن شده بود. مسیری که قبل تر در «کوله پشتی» تجربه کرده بود.
* اساساً تجربه «کوله پشتی» منجر به تجربه موفق تر «ماه عسل» شد. ریسک مدیری که قبلی را پذیرفت، حالا به بار نشست.
و تبدیل به جریان اجتماعی شد. سال اولی که «خندوانه» روی آنتن رفت یا حتی سال اولی که «عصر جدید» روی آنتن رفت. همه این برنامه به کف جامعه رسید و همه درگیر آن شدند. پس الان هم می شود. ولی چرا اینها باید استثناء باشد؟
خیلی وقت ها می گوییم روزگار سریال های پرمخاطب تلویزیون گذشته است، در حالیکه «بانوی عمارت» برای همین سه سال پیش است! این سریال یک اتفاق در تلویزیون بود و فراموش نکنیم که سریال عجیب و گرانی هم نبود. قصه و اجرای درستی داشت که یک سری بازیگر تازه را هم به مخاطب معرفی کرد؛ از حسام منظور تا مریم مومن * دور اول «خنداننده شو» در همین «خندوانه» با رقابت امین حیایی و امیرمهدی ژوله، بواسطه بازتاب های بسیاری که در جامعه داشت برخی را به هراس انداخته بود و جالب این که ما کاری کردیم که شبکه های ماهواره ای در مقطعی دنباله روی حواشی تولیدات تلویزیون شدند.
آفرین، مسئله همین است. همه هم دیدیدم که اتفاقی هم نیفتاد. این دورانی که داریم درباره اش حرف می زنیم هم متعلق به ۲۰ سال پیش نیست که بگوییم مردم همین چند شبکه تلویزیونی را داشتند. ما خیلی وقت ها می گوییم روزگار سریال های پرمخاطب تلویزیون گذشته است، در حالیکه «بانوی عمارت» برای همین سه سال پیش است! این سریال یک اتفاق در تلویزیون بود و فراموش نکنیم که سریال عجیب و گرانی هم نبود. قصه و اجرای درستی داشت که یک سری بازیگر تازه را هم به مخاطب معرفی کرد؛ از حسام منظور تا مریم مومن. این ها برای چندین سال پیش نیست بلکه درباره همین چند سال اخیر صحبت می نماییم. در این میان برخی چیزها حکم سرمایه را پیدا می کند. تلویزیون چقدر آزمون و خطا کرد تا صاحب برندی به نام «پایتخت» شود؟ چقدر آزمون و خطا کردیم تا صاحب کارگردانی به نام محمدحسین لطیفی و یا سیروس مقدم شویم؟ پس می شود ولی دیگر نادر شده است.
* رسیدیم به این مسئله که امروز تلویزیون «مخاطب فعال» خودرا از دست داده است، درباره دلیلهای آن اما تنها به عامل محافظه کاری اشاره کردید. چه عوامل دیگری را در این مورد می توان موثر دانست؟
اصلی ترین عامل همین محافظه کاری است اما بخش دیگری از آن به عقب ماندن مدیران و شوراها بعنوان نیروهای تصمیم گیر در زمینه های نمایشی و سرگرمی، از بطن موضوعات اجتماعی بازمی گردد. شاید آنچه تحت عنوان جوان گرایی درحال رقم خوردن است، یکی از راهکارهای این مسئله باشد. هرچند جوان گرایی صرف بدون تجربه در کنارش هم می تواند عوارضی داشته باشد، اما حُسن این مدیران جوان تازه آمده این است که به روزتر هستند و درگیر مسائل امروز جامعه. این که چقدر می توانند باب گفتگو درباره این مسائل روز را در تلویزیون باز کنند، هنوز مشخص نیست و باید به آن زمان بدهیم. باید تا باکس ماه رمضان و نوروز سال آینده صبر نماییم اما این جوان بودن می تواند این به روز بودن را به دنبال داشته باشد. بالاخره امروز معاون سیمایی داریم که در فضای بین المللی تجربه های خوبی داشته. امروز وحید جلیلی ای عهده دار کارها شده که توئیتر دارد و اکانت اینستاگرامش فعال است، پس حتما فضای مجازی را بهتر می شناسد. وی در این سال ها به بهانه های مختلف نظراتش در زمینه سیما را اعلام نموده. حکم قطعی نمی دهم اما...
* این ها گزاره هایی است که می تواند ما را امیدوار کند.
بهرحال نکته مهمتری که نباید این وسط فراموش شود وخلی مهمست این که امروز برای نخستین بار مدیرانی سکان دار مدیریت تلویزیون شده اند که خودشان منتقدین شیوه های مدیران قبلی در حوزه های مختلف همچون جذب مخاطب بوده اند؛ مثل نامه های منتقدانه و جدی وحید جلیلی. اگر این گزاره را هم در کنار گزاره های قبلی بگذاریم، می توانیم امیدوارانه تر به آینده نگاه نماییم. در دوره های قبلی شرایط اینطور نبود. این تفاوت جدی را باید در نظر گرفت؛ هرچند که می توانم حدس بزنم سختی های بیشتر و ناگفته ای را پیش رو خواهند داشت که بگذریم.
* (باخنده) قبلاً بهانه امیدواری هم نداشتیم اما امروز این بهانه را لااقل داریم!
دوره آقای علی عسگری به صورتی امتداد گذشته بود. حتی دورهای قبل تر هم. امروز اما شرایط تغییر کرده و مدیران جدید از همین منظر کار سخت تری هم دارند. امروز به همان اندازه که بهانه های امیدواری مان بیشتر است، دلیلهای مان برای نقد کردن هم بیشتر از دوره های قبل خواهد بود. امروز با مدیرانی مواجهیم که منتقد مدیران قبلی بوده اند. پس این دوره را باید بگونه ای دیگر رصد نماییم.
بالاخره امروز معاون سیمایی داریم که در فضای بین المللی تجربه های خوبی داشته. امروز وحید جلیلی ای عهده دار کارها شده که توئیتر دارد و اکانت اینستاگرامش فعال است، پس حتما فضای مجازی را بهتر می شناسد. وی در این سال ها به بهانه های مختلف نظراتش در زمینه سیما را اعلام نموده است * فارغ از بحث ترکیب مدیران، اگر بخواهیم درباره «مخاطب» به مفهوم عام صحبت نماییم، شما تعارضی میان سریال سازی در پلت فرم ها و سریال سازی در تلویزیون می بینید؟
این دوگانه سازی بسیار غلط است. آنقدر بر سر این دوگانه می جنگیم که پس از مدتی موضوعیت هر دو طرف را از دست می دهیم! یک وقت است درباره سریال سازی شبکه ای معاند در خارج از کشور بحث می نماییم و نگرانیم که بطورمثال ان بی سی پرشیا دارد سریال تولید می کند، طبیعتاً در این وضعیت ما در تقابل با آنها قرار می گیریم. امروز اما اینطور نیست. اگر کل شبکه های اجتماعی امروز را بگردید خواهید دید این شبکه های خارجی هیچ تأثیری هم ندارند. وقتی ما دعوایی با بیرون از کشور نداریم، معنای آن این نمی گردد که بیاییم دعوای داخلی بسازیم! و این دوگانه سازی ها در هر حالتی فرصت سوزی است و باردیگر انرژی هدر دادن و بجای هم افزایی گرفتار جنگ های زرگری می شویم.
* اما این دوگانه امروز در سطح سیاستگذاری های کلان چه در تلویزیون و چه در پلت فرم ها منشأ اثر شده است!
هر کسی که در آتش این دوگانه می دمند، فاقد نگاه ملی و میهنی است. اینها همه ظرفیت فرهنگی –هنری کشور است و هر کدام در جای خود. کی توانسته ایم با منکوب کردن برنده شویم؟ به نظرم اینها فرصت هایی است که بیهوده به چشم تهدید نگاه می نماییم.
* دقیقاً و این یعنی یک مدیر تلویزیون امروز نباید از پرمخاطب شدن یک سریال خانگی احساس نگرانی داشته باشد.
اصلاً چرا باید نگران شود؟ باید نگاه حاکمیتی به این حوزه داشته باشیم. کسی که «زخم کاری» و «جیران» می بیند، همان مخاطبی است که «خوشنام» و «نجلا» را هم می بیند. انگار حواسمان نیست دوگانه سازی در حوزه مرجع پخش این سریال ها می تواند تبدیل به دوگانه هایی در کف جامعه شود. آن کسی که بامداد در صف نانوایی متوجه گرانی ها می شود، همان کسی است که هم پلت فرم نگاه می کند و هم تلویزیون. باید نگاه کلان حاکمیتی به این مساله داشته باشیم. همیشه در میانه این دعواها انرژی هایی را از دست می دهیم. اگر ساترا امروز با نگاه موسع و درست به میدان بیاید و یک چتر حمایتی برای همه داشته باشد، چرا باید تقابل میان مخاطبان وجود داشته باشد؟
زمانی که «قلب یخی» را می ساختیم، مدام آقای رجبی فروتن (مدیر کل وقت دفتر نمایش خانگی) پله های دادسرای کارکنان دولت را بالا و پایین می رفت تا جواب بدهد که چرا دارید سریال تولید و پخش می کنید! بعد هم موانعی برای من و محمدحسین لطیفی به وجود آوردند. بین «قلب یخی» تا «انقلاب زیبا» ما نزدیک دو سال بی کار بودیم. هیچکس هم به این مساله دقت نکرد که اگر «انقلاب زیبا» از طرف عالی ترین مقامات کشور تقدیر گردید و بعنوان سریال تراز انقلابی مورد تقدیر رییس وقت صداوسیما قرار گرفت، حاصل تجربه «قلب یخی» بود. امتداد تجربه «قلب یخی» در تلویزیون منجر به سریال پرمخاطب «انقلاب زیبا» شد. بهرنگ توفیقی با تجربه «آقازاده» در شبکه خانگی، سریال پرمخاطب «افرا» در تلویزیون را کارگردانی کرد. همه این ها در سبد مصرفی مردمانی است که در سایه جمهوری اسلامی ایران زندگی می کنند. از این دسته بندی ها و دعواها در نهایت آن مجموعه بیرونی و مخالف بهره برداری خودش را می کند.
* با این نگاه احتمالاً قائل به گزاره هایی مانند کوچ فلان کارگردان از تلویزیون به شبکه نمایش خانگی هم نیستید و آنرا تهدید نمی دانید؟
نه واقعاً. سیروس مقدم آیا پیشنهاد تولید سریالی پس از حواشی «پایتخت»، داشت و نساخت و رفت سریال «جزیره» بسازد؟
بین «قلب یخی» تا «انقلاب زیبا» ما نزدیک دو سال بی کار بودیم. هیچکس هم به این مساله دقت نکرد که اگر «انقلاب زیبا» از طرف عالی ترین مقامات کشور تقدیر گردید و بعنوان سریال تراز انقلابی مورد تقدیر رییس وقت صداوسیما قرار گرفت، حاصل تجربه «قلب یخی» بود * یعنی مهم نیست ایرج طهماسب در تلویزیون «کلاه قرمزی» می سازد یا در شبکه خانگی «مهمونی»؟
واقعاً چه فرقی می کند؟ هر چند اگر یک مدیر تلویزیون تعهد مدیریتی داشته باشد، پس از آنکه ایرج طهماست خارج از تلویزیون یک کار پرمخاطب ساخت، باید احساس خسران کند که چرا این محصول در شبکه او تولید نشده است. در این صورت او هم حق دارد و هم احساسش درست است. کمااینکه بین همین پلت فرم های موجود هم منطقی است که یکی بابت سریال موفق دیگری احساس خسران کند. تا اینجای کار طبیعی است. اما از جایی به بالاتر که نگاه باید حاکمیتی باشد دیگر این اتفاق جای نگرانی ندارد چون نگاه ما باید نگاه نظام باشد. همان حرف حضرت آقا و حاج قاسم که می گفتند آن دختری هم که حجاب مطابق سلیقه ما ندارد، هم دختر ماست. اگر همه را اینطور ببینیم دیگر جای نگرانی ندارد. همه این مردم نیاز به سرگرمی دارند. اگر مدیری در تلویزیون بابت تولید «مهمونی» در شبکه خانگی حسرت بخورد، منطقی است اما اگر این احساس را تبدیل به یک تعارض و دوگانگی کند، دارد ظرفیتی را از بین می برد؛ ظرفیتی که بخش فرهنگی نظام ۴۰ سال بابت شکل گرفتن آن هزینه پرداخت کرده است. این ها را نباید ظرفیت بخش خصوصی یا دولتی یا فلان پلت فرم بدانیم، این ها همه ظرفیت های فرهنگی نظام هستند.
* یکی از تهیه کننده سریال های رضا عطاران بتازگی مطرح کرده است که این آثار در وضعیت فعلی دیگر اجازه تولید پیدا نمی کنند. شما هم درباره آثار موفق خود مانند «انقلاب زیبا» و «تنهایی لیلا» چنین احساسی دارید و فکر می کنید دیگر این آثار موفق مجوز ساخت نمی توانند بگیرند؟
قبلاً فکر می کردم که نمی گردد اما قبلاً اشتباه می کردم! وقتی پخش سریال «پدر» به اتمام رسید، سه ماه پس از آن گفتم که دیگر نمی گردد آنرا ساخت اما امروز می گویم اینطور نیست. قسمتی از این بدبینی در نگاه ما برنامه سازان را شوراها به وجود آورده اند؛ آن هم با محافظه کاری بیش از اندازه، تنگ نظری ها و البته کم بودن مدیران جسور. سریال های پرمخاطب ما در گذشته هم همین مشکلاتی را داشتند که امروز هم می توانند داشته باشند، اما آن موقع بالاخره یک نفر تصمیم نهایی را می گرفت. بنابراین معتقدم که امروز هم می توان چنین کارهایی را ساخت. آن هایی که این حرف ها را می زنند، ناخواسته در همان آتش دوگانه سازی تلویزیون و شبکه نمایش خانگی می دمند و گاهی برای رفع مسولیت خود و فرار از قبول مسولیت شرایطی که در حرف های آقای جبلی هم بود.
* در همین مختصات مشغول به کار هستید و اتفاقاً موضوع حساسی مانند ترور سردار سلیمانی و زندگی شهید بروجردی را هم بعنوان سوژه سریال جدید در دست دارید؛ کمی از این کار بگویید و این که فکر می کنید در وضعیت فعلی و با مدیران جدید، چقدر می توان به چنین پروژه ای امیدوار بود؟
نمی دانم. ما همچنان با تمام افت و خیزها در مرحله پیش تولید به سر می بریم. البته هر دو این کارها که نام بردید بیشتر بیرون تلویزیون دنبال می شود. این سریال به علت حساسیت هایی که دارد، جنسش متفاوت از کارهای قبلی ماست. بیش از یک سال و نیم است که درگیر این کار هستیم. واقعیت این است که سریال های از این دست حساسیت های خاص خودرا دارند. ما هر کدام بعنوان افراد حرفه ای شرایط پیش روی خودمان را درک می نماییم. زمانی به یکی از دوستان کارگردان که اتفاقاً سریال خانگی هم دارد می گفتم بعنوان یک آدم حرفه ای از همان روز اول که ایده در ذهن ت شکل می گیرد تا وقتی که کارت به پخش می رسد، می دانی که در کجا کار می کنی و شرایط به چه صورت است. هم از نظر محتوایی و هم اجرائی اشراف کافی را داریم. حتی به لحاظ برآورد مالی و امکانات تولید هم شناخت نسبی از همه چیز داریم. پس این افتخار نیست که بگویم من سریالی ساختم که آن طور که در نهایت پخش گردید، مطابق خواست ما نیست. نمی گویم این اتفاق رخ نمی دهد کمااینکه برای کار خودم هم رخ می دهد، اما گفتن آنرا در حد حربه رسانه ای می فهمم و ایرادی هم ندارد. بیشتر از آن هم گفتن مدام این مسئله، فخری ندارد و بیشتر نقطه ضعف من است. چه امروز تلویزیون چه ۲۰ سال پیش تلویزیون هم شرایط همین بود و از نظر بسیاری از مسائل کلی تفاوت جدی نمی بینم. بنابراین می گویم امروز هم «انقلاب زیبا» و «متهم گریخت» می تواند تولید شود اما این که این سریال ها برای سال ۱۴۰۱ است باید بحث نماییم.
* در این شرایط سریال «ترور» را می توانید با ایده آلی که در ذهن دارید بسازید؟
ایده آل که هیچگاه اتفاق نمی افتد. ما خودمان را در حد مقتضیات مدیریت می نماییم. باید ببینیم اگر حد پرش ۱۰ داریم، تا سقف ۱۰ را بپریم. نه فقط برای سریال «ترور» که برای هر پروژه دیگری هم شرایط همین است. بالاخره همه تلاش می کنند تا بهترین ِ ممکن را در شرایطی که دارند انجام دهند.
منبع: karamond.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب