کاغذ زیر سایه ضعف مدیریت چشم انداز روشنی برای بهبود وضعیت کاغذ نیست
به گزارش کاراموند، مدیر چاپ و تولید دفتر نشر معارف اظهار داشت: ضعف مدیریت، خصوصاً در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای مرتبط، سبب شده است که چشم انداز روشنی برای بهبود وضع بازار کاغذ مشاهده نشود.
بازار نشر ایران در سالیان اخیر با چالش های جدی تأمین و مدیریت کاغذ روبه رو شده است؛ مسأله ای که ناشران را در راه تولید و عرضه کتاب تحت فشار اقتصادی و عملیاتی قرار داده است. کاهش حمایت های دولتی، محدودیت دسترسی به کاغذ داخلی و افزایش چشم گیر قیمت کاغذ وارداتی، شرایط فعالیت ناشران را دشوارتر کرده و روند تولید کتاب را با اختلال مواجه کرده است. در این گفتگو، تلاش داریم از زبان ناشران شرایط بازار را بررسی نماییم و به همین دلیل به سراغ سیدمهدی میرغنی، مدیر چاپ انتشارات «دفتر نشر معارف»، رفته ایم تا جزئیات چالش ها و راهکارهای پیشنهادی ناشران در حوزه تأمین و مدیریت کاغذ را بشنویم.
دولت در سالیان اخیر چه اقداماتی در حوزه دفاع از ناشران و تأمین کاغذ انجام داده است و ارزیابی شما از اثربخشی این سیاستها چیست؟
در سالیان اخیر، حمایت دولت از ناشران در حوزه تأمین کاغذ به صورت محسوسی کم شده است. در گذشته نقش دولت در این زمینه پررنگ تر بود، اما در دو تا سه سال گذشته، این حمایت ها حدودا به حداقل رسیده است.
آخرین بار حدود سه سال پیش بود که از شرکت تعاونی ناشران مقدار محدودی کاغذ به ما اختصاص یافت. بعد از آن هم تمام مراحل تولید، اعلام وصول و تسویه حساب با وزارت ارشاد بصورت رسمی انجام شد؛ با این وجود، از آن زمان تا حالا هیچ حمایتی از این دست دریافت نکرده ایم.
در حال حاضر، حمایت دولت از ناشران بیشتر در چارچوب خرید کتاب صورت می گیرد؛ با وجود این، این بخش هم نسبت به سالهای قبل افت قابل ملاحظه ای داشته است. باآنکه این خریدها بازهم به انجام می رسد، اما گستره و میزان آن در مقایسه با گذشته خیلی محدود شده است.
در سالهای قبل ناشران در نمایشگاه های مختلفی همچون نمایشگاه های استانی مشارکت پررنگ داشتند، اما هم اکنون بیشتر توان و برنامه ریزی ها بر نمایشگاه بین المللی کتاب متمرکز شده است. بخش عمده حمایت های دولتی هم در همین رویداد صورت می گیرد.
در زمینه تأمین کاغذ، دولت طی سالیان اخیر عملا حمایتی از ناشران انجام نداده است. در موارد معدودی هم که این حمایت ها صورت گرفته، بیشتر بشکل گزینشی و محدود بوده است.
در حوزه حمایت های دولتی از صنعت نشر، یکی از پیشنهادهای جدی ناشران، تسهیل دسترسی به کاغذ تولید داخل است. اگر دولت با حمایت مستقیم از کارخانه های داخلی، خصوصاً شرکت کاغذ مازندران، شرایط افزایش تولید و توزیع عادلانه کاغذ را فراهم آورد، بخش مهمی از مشکلات ناشران برطرف خواهد شد.
در حال حاضر کاغذ مورد نیاز انتشارات را از چه مسیرهایی تهیه می کنید و روند خرید یا اختصاص آن با چه چالش هایی همراه است؟
ما کاغذهایمان را فقط از بازار آزاد تهیه می نماییم. به این علت مسائلی از قبیل روند اختصاص ارز بابت واردات شامل حال مجموعه ما نمی شود و ما با آن چالش ها مواجه نیستیم.
وارد کردن کاغذ توسط ناشران کار پر هزینه و پر دردسری است. اغلب ناشران مبادرت به چنین کاری نمی کنند چون اول پشتوانه مالی سنگینی می خواهد و دوم چون یک فرآیند نسبتاً طولانی دارد. همین طور واردات کاغذ از لحاظ واحد ریالی توان مالی سنگین نیاز دارد و در بخش تجاری به طور معمول ناشران ترجیح می دهند که خودشان مستقیم مبادرت به این کار نکنند.
دفتر نشر معارف یک بار در سالیان ۹۲و۹۳ به این کار اقدام نمود و حدود ۱۰۰ تن کاغذ وارد کرد. به سبب عدم تجربه خودمان و با کارگزاری که برای ما آورده شد در دل کار استفاده کردیم و در نهایت کالای خیلی بی کیفیت برای ما ارسال شد.
این اقدام هم فرآیند طولانی را به همراه داشت و همین طور سرمایه زیادی را از ما گرفت. با آنکه در آن زمان کتاب های درسی ما پرفروش بودند اما تصمیم بر این شد که دیگر وارد این مسیر نشویم و کاغذ را فقط از بازار آزاد تهیه نماییم. در این شرایط ابتدا استعلام گرفته می شود و هرکسی که قیمت پایین تری را اعلام نماید و شرایط فروش بهتری داشته باشد کاغذ از او تهیه می شود.
در تولید آثار خود از کاغذ داخلی استفاده می کنید یا بازهم ناچار به واردات و استفاده از کاغذ خارجی هستید؟ به نظر شما کیفیت کاغذ ایرانی تا چه حد با نیاز ناشران هم خوانی دارد؟
در حال حاضر یکی از مهم ترین گلایه های ناشران کشور از مجموعه حاکمیتی و مسؤلان فرهنگی، نبود امکان استفاده از کاغذ تولید داخل است. با وجود ظرفیت تولید در کارخانه هایی مانند کاغذ مازندران و کاغذ پارس، ناشران قادر به تأمین نیاز خود از این منابع نیستند و دسترسی به کاغذ داخلی بصورت انحصاری در اختیار یک ناشر خاص، عمدتا برای تولید کتاب های درسی، قرار دارد.
کاغذ مازندران که در سالهای قبل در اختیار ناشران قرار می گرفت، از نظر کیفیت فنی و سطح صیقلی، محصولی مطلوب و مناسب برای چاپ محسوب می شد. این نوع کاغذ در مقایسه با نمونه های خارجی بالکی که به طور معمول پرزدار هستند و مشکلاتی برای دستگاه های چاپ ایجاد می کنند، عملکرد بهتری داشته و ضایعات کمتری به همراه دارد.
در صورت اختصاص باردیگر کاغذ داخلی به ناشران، این محصولات با استقبال کامل از جانب آنان مورد استفاده قرار خواهد گرفت، چونکه قابلیت چاپ در انواع رنگ ها را داشته و از نظر کیفیت پاسخگوی نیاز بازار کتاب است.
با این حال، مساله قیمت گذاری کاغذ داخلی بازهم از موضوعات مورد انتقاد ناشران است. قیمت این نوع کاغذ تفاوت چندانی با نمونه های وارداتی ندارد و همزمان با نوسانات قیمت ارز تغییر می کند. این امر در صورتی است که مواد اولیه و امکانات تولید در داخل کشور برقرار است و انتظار می رود تولیدات داخلی از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار باشند.
بیشترین مشکل شما در تأمین کاغذ مربوط به کدام بخش است؟ توزیع، واردات، قیمت گذاری، یا کیفیت؟ وضعیت فعلی بازار کاغذ از نظر تأمین، قیمت و کیفیت را چطور ارزیابی می کنید؟
در شرایط کنونی بازار نشر، باآنکه از نظر تأمین کمی کاغذ مشکلی وجود ندارد و واردات این کالا بشکل های مختلف ادامه دارد، اما کیفیت کاغذهای وارداتی به صورت محسوس کم شده است. خیلی از واردکنندگان بدون توجه به استانداردهای کیفی، هر نوع کاغذ در دسترس را وارد کشور می کنند و درنتیجه ناشران هم برای حفظ ادامه تولید، ناچار به استفاده از این نوع کاغذها هستند.
کاهش کیفیت کاغذ نتایج مختلفی به همراه داشته است؛ همچون افزایش پرتی در چاپخانه ها، دشواری در فرایند چاپ و صحافی، و کاهش دوام و شفافیت محصولات چاپی. درنتیجه، هزینه های ناشران افزایش پیدا کرده و زمان تولید کتاب هم طولانی تر شده است.
علاوه بر مساله کیفیت، تأمین نقدینگی برای خرید کاغذ هم به یکی از جدی ترین چالش های ناشران تبدیل گشته است. در گذشته امکان خرید نسیه یا اقساطی وجود داشت، اما با تشدید نوسانات ارزی، فروشندگان تنها بصورت نقدی معامله می کنند. این شرایط باعث شده ناشران برای حفظ روند تولید، ناچار به تأمین نقدینگی فوری شوند تا از افزایش بیشتر نرخها در آینده جلوگیری نمایند.
افزایش هزینه خرید کاغذ مستقیماً بر قیمت تمام شده کتاب تأثیر می گذارد و ناشران را ناگزیر می کند قیمت پشت جلد آثار خویش را بالا برند. به دنبال این روند، فروش کتاب کاهش پیدا می کند و چرخه اقتصادی نشر با دشواری بیشتری مواجه می شود.
در نهایت، فشار اقتصادی ناشی از گرانی کاغذ و افزایش قیمت کتاب، بر قدرت خرید مخاطبان هم اثر مستقیم دارد. خیلی از خانواده ها به سبب شرایط اقتصادی، ناچارند خرید کتاب را از سبد فرهنگی خود حذف کنند؛ مساله ای که بگفته کارشناسان، می تواند آثار بلندمدتی بر سطح مطالعه و فرهنگ عمومی جامعه بر جای بگذارد.
وضعیت اختصاص کاغذ یارانه ای به ناشران را چطور می بینید؟ آیا نظام توزیع فعلی شفاف و منصفانه است؟
در سال هایی که توزیع کاغذ یارانه ای در کشور اجرا می شد، این فرآیند از دید خیلی از ناشران با شفافیت کافی همراه نبود. در حالیکه برخی ناشران فعال و پرکار تنها سهم محدودی از کاغذ یارانه ای دریافت می کردند، ناشرانی با فعالیت خیلی کمتر، چندین برابر آن سهم بهره مند می شدند.
دفتر نشر معارف با وجود گستره بالای فعالیت و حجم بالای چاپ و نشر، در مقاطع مختلف تنها حدود ۵۰۰ بند کاغذ دریافت می کرد، در حالیکه برخی ناشران دیگر با سطح تولید پایین تر، سهمی چندبرابر بیشتر از این میزان داشتند.
چشم انداز بازار کاغذ را برای سال آینده چطور می بینید؟
با توجه به شرایط که وجود دارد هیچ تحرک خاصی از طرف مسؤلان صورت نگرفته است. این عدم تحرک ناخودآگاه سبب می شود که چشم انداز خوبی دیده نشود؛ یعنی اگر ذره ای تحرک مثبتی را مشاهده می کردیم یا اقدامی صورت می گرفت، می توانستیم بگویم که بواسطه این اقدام امید داریم که برای ماههای آینده اتفاقات مثبتی درحال رخ دادن است.
ولی متاسفانه حرکت خاصی از طرف چه وزارت ارشاد و یا سایر مسؤلان فرهنگی انجام نشده است تا چشم انداز مثبتی داشته باشیم. متاسفانه نگاه حال حاضر در این شرایط خیلی منفی است.
عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مدیریت بحران کاغذ را چگونه ارزیابی می کنید؟
با توجه به اهمیت نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بعنوان بالاترین مرجع تخصصی در حوزه مسایل فرهنگی کشور، ناشران انتظار حمایت جدی از این نهاد را دارند. وزارت ارشاد به صورت کامل به اطلاعات مربوط به عملکرد ناشران دسترسی دارد و بوسیله سامانه دریافت اعلام وصول، میزان تولید و فعالیت هر ناشر ثبت شده و قابل پیگیری می باشد. بر طبق این سامانه، امکان مقایسه فعالیت ناشران و تحلیل عملکرد آنان برقرار است و میتوان حمایت ها را بر مبنای میزان فعالیت و نیاز واقعی ناشران هدفمند کرد.
یکی از حوزه های مورد انتظار حمایت، تأمین و نظارت بر قیمت کاغذ است. وزارت ارشاد می تواند با اعمال نظارت دقیق، به ثبات قیمت و دسترسی عادلانه ناشران به کاغذ کمک نماید. همچنین، استفاده از کاغذ داخلی خصوصاً کاغذ مازندران می تواند نقش برجسته ی در دفاع از ناشران داخلی داشته باشد، به شرطی که تفاوت قیمت آن با کاغذ خارجی منطقی و عادلانه باشد. در گذشته، به سبب افزایش تقاضا، قیمت کاغذ داخلی به سطح قیمت کاغذ خارجی نزدیک شد که این مساله سبب نگرانی ناشران گردید. انتظار ناشران این است که وزارت ارشاد با فراهم کردن شرایط مناسب، دسترسی به کاغذ داخلی را تسهیل کرده و با نظارت دقیق، از این راه زمینه حمایت واقعی از ناشران را فراهم آورد.
آیا فکر می کنید بحران کاغذ فقط مشکل اقتصادی می باشد یا ناشی از ضعف مدیریت و ساختار توزیع هم هست؟
با توجه به شرایط فعلی بازار کاغذ، مشکل اقتصادی ناشران ناشی از ضعف مدیریت و کمبود نظارت در توزیع است. تجربه نشان داده است که در قسمتهایی از کشور که مدیریت قوی اعمال شده، مشکلات اقتصادی کمرنگ تر شده و عوارض ناشی از کمبود منابع کم شده است. در حوزه توزیع و عرضه کاغذ، بیشترین چالش مربوط به کمبود نظارت است و معین نیست که مسئولیت این نظارت بر عهده کدام نهاد است؛ سازمان تعزیرات یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مشاهدات ناشران از آن حکایت می کند که برخی فروشندگان کاغذ، محصول را با ارز نیمایی حدود ۷۰ هزار تومان خریداری نموده و در بازار با نرخ های ۱۰۹ تا ۱۵۰ هزار تومان عرضه می کنند. بر مبنای محاسبات ناشران، قیمت واقعی کاغذ با لحاظ کردن سود متعارف و هزینه های حمل و بسته بندی باید حدود کیلویی ۸۵ هزار تومان باشد، اما نرخ های اعمال شده در بازار خیلی بالاتر است.
ناشران انتظار دارند که نهادهای مسئول، خصوصاً سازمان تعزیرات، با بررسی دقیق خرید و فروش، هزینه های مربوط به حمل و بسته بندی و سودهای غیرمنصفانه، از عرضه غیرمنصفانه جلوگیری نمایند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم می تواند با همکاری این نهاد در کنترل و نظارت بر نرخها نقش مؤثری ایفا کند تا کاغذ حداقل به قیمت تمام شده و نه چندین برابر آن در اختیار ناشران قرار گیرد.
در نهایت، ضعف مدیریت و عدم تحرک مسئولان، خصوصاً در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای مرتبط، باعث شده است که چشم انداز روشنی برای بهبود شرایط بازار کاغذ مشاهده نشود. ناشران باور دارند که با اقدامات حمایتی و نظارتی مناسب، میتوان بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه های تولید کتاب را کم کرد و زمینه ای برای استمرار کارهای نشر در کشور فراهم نمود.
منبع: مهر
بطور خلاصه، اگرچه این خریدها بازهم به انجام می رسد، اما گستره و میزان آن در مقایسه با گذشته خیلی محدود شده است.
در سالهای گذشته ناشران در نمایشگاه های مختلفی همچون نمایشگاه های استانی مشارکت پررنگ داشتند، اما حالا بیشتر توان و برنامه ریزی ها بر نمایشگاه بین المللی کتاب متمرکز شده است. بدین علت مسائلی از قبیل روند اختصاص ارز بابت واردات شامل حال مجموعه ما نمی شود و ما با آن چالش ها مواجه نیستیم.
وارد کردن کاغذ توسط ناشران کار پر هزینه و پر دردسری است. در حوزه توزیع و عرضه کاغذ، بیشترین چالش در ارتباط با کمبود نظارت است و معین نیست که مسئولیت این نظارت بر عهده کدام نهاد است؛ سازمان تعزیرات یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مشاهدات ناشران از آن حکایت می کند که برخی فروشندگان کاغذ، محصول را با ارز نیمایی حدود ۷۰ هزار تومان خریداری نموده و در بازار با نرخ های ۱۰۹ تا ۱۵۰ هزار تومان عرضه می کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان کاراموند در مورد این مطلب